Το 2023 θα είναι μια ακόμη χρονιά επιστημονικών επιτευγμάτων. Ας δούμε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα εξ αυτών.

Η επιστημονική κοινότητα εργάζεται πυρετωδώς σε κάθε τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας και η χρονιά που μόλις ξεκίνησε αναμένεται να προσφέρει στην ανθρωπότητα πολλές και σημαντικές ανακαλύψεις και επιτεύγματα. Ας ρίξουμε μια ματιά σε ορισμένους από τους πιο σημαντικούς επιστημονικούς σταθμούς του 2023.

Εμβόλια

Μετά την επιτυχή ανάπτυξη των εμβολίων mRNA κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, πολλά από αυτά βρίσκονται υπό ανάπτυξη. Η BioNTech στο Μάιντς της Γερμανίας που πρωτοστάτησε στα εμβόλια κατά του κορωνοϊού αναμένεται να ξεκινήσει δοκιμές πρώτης σε άνθρωπο για εμβόλια mRNA κατά της ελονοσίας, της φυματίωσης και του έρπητα των γεννητικών οργάνων τις επόμενες εβδομάδες. Η BioNTech συνεργάζεται με την Pfizer για να δοκιμάσει ένα υποψήφιο εμβόλιο με βάση το mRNA για τη μείωση του ποσοστού του έρπητα ζωστήρα. Η Moderna στο Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης έχει επίσης υποψήφια εμβόλια mRNA για τους ιούς που προκαλούν έρπητα των γεννητικών οργάνων και έρπητα ζωστήρα.Άλλοι ερευνούν τη δυνατότητα χορήγησης εμβολίων για τον COVID-19 χρησιμοποιώντας ρινικά σπρέι ταχείας δράσης. Αυτά τα σπρέι ήταν αποτελεσματικά στα ζώα, αλλά ο δρόμος για τις δοκιμές σε ανθρώπους μπορεί να είναι μακρύς.
 

Αστρονομία

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Ευκλείδης που κατασκευάζεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) αναμένεται να εκτοξευθεί φέτος και προορίζεται να περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο για έξι χρόνια για να τραβήξει φωτογραφίες που θα βοηθήσουν στη δημιουργία ενός τρισδιάστατου χάρτη του Σύμπαντος αλλά και να συλλέξει δεδομένα που θα φωτίσουν κοσμικά μυστήρια όπως την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Το 2023 είναι προγραμματισμένη η εκτόξευση της αποστολής απεικόνισης και φασματοσκοπίας ακτίνων Χ της διαστημικής υπηρεσίας της Ιαπωνίας (JAXA) όπου ένας δορυφόρος σε τροχιά γύρω από τη Γη που θα ανιχνεύει την ακτινοβολία ακτίνων Χ από μακρινά αστέρια και γαλαξίες.
Το Παρατηρητήριο Vera C. Rubin στη Χιλή πρόκειται να ξεκινήσει τη λήψη εικόνων τον Ιούλιο του 2023. Το τηλεσκόπιο, το οποίο έχει ειδικό σχεδιασμό τριών κατόπτρων και κάμερα που περιέχει περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια εικονοστοιχεία ανιχνευτών στερεάς κατάστασης, θα μπορεί να σαρώσει το ολόκληρος ο νότιος ουρανός σε μόλις τρεις νύχτες. Και το μεγαλύτερο κατευθυνόμενο τηλεσκόπιο στον κόσμο – το ραδιοτηλεσκόπιο Xinjiang Qitai (QTT) στο Xinjiang της Κίνας – θα ενεργοποιηθεί. Το πλήρως κατευθυνόμενο πιάτο του QTT, που εκτείνεται σε 110 μέτρα, θα του επιτρέψει να παρατηρεί το 75% των αστεριών στον ουρανό ανά πάσα στιγμή.

Λίστα πανδημιών

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναμένεται να δημοσιεύσει μια αναθεωρημένη λίστα παθογόνων παραγόντων προτεραιότητας. Περίπου 300 επιστήμονες θα επανεξετάσουν τα στοιχεία σε περισσότερες από 25 οικογένειες ιών και βακτηρίων για να εντοπίσουν παθογόνα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκαλέσουν μελλοντικές εστίες πανδημίας. Οι οδικοί χάρτες έρευνας και ανάπτυξης για κάθε παθογόνο παράγοντα προτεραιότητας θα σκιαγραφούν τα κενά γνώσης, θα θέτουν ερευνητικές προτεραιότητες και θα καθοδηγούν την ανάπτυξη εμβολίων, θεραπειών και διαγνωστικών δοκιμών.

Γονιδιακή θεραπεία

Το επόμενο έτος αναμένεται να ζητηθεί η έγκριση χρήσης μιας θεραπείας γονιδιακής επεξεργασίαςμετά από πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα από κλινικές δοκιμές που χρησιμοποίησαν την μέθοδο CRISPR–Cas9 για τη θεραπεία της β-θαλασσαιμίας και της δρεπανοκυτταρικής νόσου, δύο γενετικών διαταραχών του αίματος. Η θεραπεία exagamglogene autotemcel (exa-cel) αναπτύσσεται από τις εταιρείες της Μασαχουσέτης Vertex Pharmaceuticals στη Βοστώνη και CRISPR Therapeutics στη Μασαχουσέτη. Λειτουργεί συλλέγοντας τα βλαστοκύτταρα ενός ατόμου και χρησιμοποιώντας τη τεχνολογία CRISPR–Cas9 για να επεξεργαστεί το ελαττωματικό γονίδιο, πριν εγχύσει τα κύτταρα πίσω στο άτομο. Η Vertex αναμένεται να υποβάλει αίτηση στον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) τον Μάρτιο για έγκριση ώστε το exa-cel να είναι διαθέσιμο σε άτομα με β-θαλασσαιμία ή δρεπανοκυτταρική νόσο.

Φυσική

Οι φυσικοί αποκάλυψαν τα πρώτα αποτελέσματα του πειράματος Muon g — 2 τον περασμένο Απρίλιο και αναμένεται να δημοσιεύσουν πιο ακριβή αποτελέσματα το 2023. Το πείραμα μελετά πώς συμπεριφέρονται τα βραχύβια σωματίδια γνωστά ως μιόνια στα μαγνητικά πεδία και δημιουργεί μια ευαίσθητη δοκιμή το τυπικό μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής.
Το Υπόγειο Παρατηρητήριο Νετρίνων Jiangmen στη νότια Κίνα θα αρχίσει επίσης να ψάχνει για φυσική πέρα ​​από το τυπικό μοντέλο, χρησιμοποιώντας έναν ανιχνευτή που βρίσκεται 700 μέτρα κάτω από τη γη για να μετρήσει με ακρίβεια την ταλάντωση των νετρίνων – ηλεκτρικά ουδέτερα υποατομικά σωματίδια.
Ένα άλλο πολυαναμενόμενο γεγονός για τους φυσικούς των σωματιδίων είναι τα εγκαίνια της Ευρωπαϊκής Πηγής Spallation (ESS) κοντά στην πόλη Lund της Σουηδίας. Το πανευρωπαϊκό έργο θα δημιουργήσει έντονες δέσμες νετρονίων για τη μελέτη της δομής των υλικών, χρησιμοποιώντας τον πιο ισχυρό γραμμικό επιταχυντή πρωτονίων που κατασκευάστηκε ποτέ. Το ESS θα υποδεχθεί τους πρώτους ερευνητές του το 2023.

Φάρμακα

Στις αρχές Ιανουαρίου, οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ θα ανακοινώσουν εάν ένα φάρμακο που επιβράδυνε τον ρυθμό γνωστικής έκπτωσης σε μια ισχυρή κλινική δοκιμή1 μπορεί να γίνει διαθέσιμο σε άτομα με νόσο του Αλτσχάιμερ. Αναπτύχθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία Eisai και την εταιρεία βιοτεχνολογίας Biogen, το lecanemab είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που καθαρίζει την πρωτεΐνη αμυλοειδούς-β που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο. Η κλινική δοκιμή περιελάμβανε 1.795 άτομα με Αλτσχάιμερ πρώιμου σταδίου και έδειξε ότι το lecanemab επιβράδυνε τη διανοητική πτώση κατά 27% σε σύγκριση με ένα εικονικό φάρμακο. Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό είναι μόνο ένα μέτριο όφελος και άλλοι ανησυχούν για την ασφάλεια του φαρμάκου. Ένα άλλο φάρμακο για το Αλτσχάιμερ, που ονομάζεται μπλαρκαμεσίνη – που αναπτύχθηκε από την Anavex Life Sciences στη Νέα Υόρκη – θα συνεχίσει να κάνει τον δρόμο του μέσω κλινικών δοκιμών. Η μπλακαμεσίνη ενεργοποιεί μια πρωτεΐνη που βελτιώνει τη σταθερότητα των νευρώνων και την ικανότητά τους να συνδέονται μεταξύ τους.

Πυρηνικά απόβλητα

Η πρώτη εγκατάσταση αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων στον κόσμο πρόκειται να αρχίσει να λειτουργεί το επόμενο έτος στο Olkiluoto, ένα νησί στα ανοιχτά της νοτιοδυτικής ακτής της Φινλανδίας. Η φινλανδική κυβέρνηση ενέκρινε την κατασκευή του υπόγειου αποθετηρίου το 2015, για την ασφαλή διάθεση των αναλωμένων πυρηνικών καυσίμων. Έως και 6.500 τόνοι ραδιενεργού ουρανίου θα συσκευαστούν σε χάλκινα δοχεία, τα οποία θα καλυφθούν με πηλό και θα θαφτούν μέσα σε σήραγγες από γρανιτένιο βράχο 400 μέτρα κάτω από τη γη. Το πυρηνικό υλικό θα παραμείνει σφραγισμένο εκεί για αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια – μέχρι τότε τα επίπεδα ακτινοβολίας θα είναι ακίνδυνα.

Πηγή: https://www.naftemporiki.gr/
(Κώστας Παπαζαχαρίου, αναδημοσίευση 3/1/2023)